AB Kurumsal Sürdürülebilirlik Durum Tespiti Direktifi (CSDDD) tarafından onaylanan Avrupa Birliği (AB) Üye Devletler 15 Mart 2024 tarihinde, AB’de yerleşik veya AB pazarında faaliyet gösteren belirli bir ölçeğin üzerindeki şirketlerin insan hakları ve çevresel durum tespiti (HREDD) küresel değer zincirlerinin belirli seviyelerinde yürüttükleri faaliyetlerden kaynaklanan olumsuz insan hakları ve çevre etkileri konusunda bilgilendirmekle yükümlüdür. Bu bağlamda, Birleşmiş Milletler İş Dünyası ve İnsan Hakları Rehber İlkeleri’nde yer aldığı üzere, şirketlerin insan haklarına saygı gösterme sorumluluğu artık AB mevzuatı kapsamında düzenlenmektedir.
1. Hangi şirketler CSDDD kapsamındadır?
1.000’den fazla çalışanı ve dünya çapında 450 milyon Avro’dan fazla net cirosu olan AB şirketleri veya bu eşikleri karşılayan bir şirketler grubunun ana şirketleri
AB’de üretilen net cirosu 450 milyon Avro’dan fazla olan AB üyesi olmayan şirketler veya yukarıdaki eşikleri karşılayan bir şirketler grubunun ana şirketleri
KOBİ’ler: Doğrudan CSDDD kapsamında olmamakla birlikte, CSDDD kapsamındaki şirketlerin iştirakleri veya iş ortakları (örneğin tedarikçiler, yükleniciler, alt yükleniciler) olan KOBİ’lerin, bu kapsamda düzenlenen HREDD gerekliliklerine dolaylı olarak uymaları gerekecektir.
2. CSDDD şirketlere ne gibi yükümlülükler getirmektedir?
i. HREDD:
- İKGED’in şirket politikalarına ve operasyonlarına entegre edilmesi
- Faaliyetlerden kaynaklanan olumsuz insan hakları ve çevresel etkilerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi
- Olası olumsuz etkilerin önlenmesi ve azaltılması
- Halihazırda meydana gelmiş olan olumsuz etkilerin sona erdirilmesi veya en aza indirilmesi
- Olumsuz etkiler için telafi edici çözümler sağlanması
- Paydaşlarla etkili iletişim
- Etkili bir raporlama ve şikayet mekanizmasının kurulması
- Alınan önlemlerin etkinliğinin izlenmesi
ii. Bir iklim değişikliği geçiş planının kabul edilmesi ve uygulanması
3. HREDD'in Kapsamı
- Şirketin kendi faaliyetleri
- Bağlı ortaklıkların faaliyetleri
- “Faaliyet zincirinde” iş ortakları tarafından yürütülen faaliyetler
CSDDD’ye göre, şirketler için “faaliyet zinciri” olarak adlandırılan değer zincirinin parçaları şunları içermelidir;
- ürün tasarımı, hammaddelerin çıkarılması, tedarik, üretim, nakliye, depolama ve ürün veya hizmetin geliştirilmesi dahil olmak üzere şirket tarafından malların üretimi veya hizmetlerin sağlanması ile ilgili yukarı akış iş ortaklarının faaliyetleri ve
- Bir şirketin alt iş ortaklarının ürünün dağıtımı, nakliyesi ve depolanması ile ilgili faaliyetleri, iş ortaklarının bu faaliyetleri şirket adına veya hesabına gerçekleştirdiği durumlarda.
4. Denetim ve Yaptırımlar
- Denetim Makamları: AB Üye Devletlerinde (Almanya örneğinde BAFA), şirketlerin İKGV yükümlülüklerine uyup uymadıklarını denetleme, ilgili soruşturmaları yürütme ve ihlalleri düzeltmek veya durdurmak için yasal emirler çıkarma yetkisine sahip denetim makamlarının kurulması,
- İdari Para Cezaları: Uyumsuz şirketlerin net küresel cirolarının %5’ine kadar idari para cezaları,
- Sivil Sorumluluk: Potansiyel veya fiili olumsuz etkileri önleme veya hafifletme yükümlülüklerini kasıtlı veya ihmalkar bir şekilde ihlal eden şirketler için ortaya çıkan zararlarla bağlantılı olarak hukuki sorumluluk.
5. Kademeli Uygulama
AB Üye Devletlerinin, CSDDD’nin yürürlüğe girmesinden sonra en geç 2 yıl içerisinde iç hukuklarını CSDDD ile uyumlu hale getirmeleri gerekmektedir.
Yürürlüğe girdiği tarihten itibaren şirketlerin CSDDD’ye uyum sağlaması için kademeli bir yaklaşım öngörülmektedir:
- 1. Grup: 5000’den fazla çalışanı ve yıllık 1,5 milyar Avro cirosu olan şirketlerin üç yılı olacaktır;
- 2. Grup: 3000 çalışanı ve yıllık 900 milyon Avro cirosu olan şirketlerin dört yılı olacaktır;
- 3. Grup: 1000 çalışanı ve yıllık 450 milyon Avro cirosu olan şirketlerin CSDDD’ye uyum sağlamak için beş yılı olacaktır.
